woensdag 17 februari 2016

Twee "Grandes de España" in Tongeren (1747)

De troonsbestijging van aartshertogin Maria Theresia van Oostenrijk in 1740 leidde tot heel wat onrust in de Oostenrijkse gebieden, waar ook het merendeel van België toe behoorde. De lont in het kruidvat werd aangestoken door de Pruisische koning Frederik de Grote die Silezië (nu zuidelijk Polen) opeiste in ruil voor de erkenning van Maria Theresia als nieuwe keizerin.

Oostenrijk weigerde en dit leidde tot de zogenaamde Silezische Oorlogen (1740-1742 en 1744-1745). De troonsbestijging van Maria Theresia, die door de andere staten als een zwak staatsleidster werd beschouwd, was voor Frankrijk, Spanje en Beieren de aanleiding om samen met Pruisen enkele oude vetes tegen Oostenrijk uit te vechten. Daarentegen kozen Groot-Brittanië en de Nederlanden er om politieke redenen voor zich met Oostenrijk te verenigen.

Een Europese oorlog was geboren en zou de geschiedenis ingaan als de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748).

Frankrijk en de Nederlanden kwamen opnieuw tegenover elkaar te staan. In eerste instantie veroverden de Franse troepen grote delen van de Oostenrijkse Nederlanden en behaalden overwinningen in Fontenoy (1745), Rocourt (1746) en Lafelt (1747). Ook Tongeren werd dus genaderd want zoals zo vaak was Maastricht een belangrijk doelwit.

Onze stad werd namelijk al vanaf 1741 afwisselend bezet door Franse of geallieerde troepen, afhankelijk hoe de krijgskansen wisselden. De dossiers betreffende de inkwartieringen en opeisingen zijn mooi bewaard gebleven in het stadsarchief.

Vooral vanaf 1746 was er grote militaire bedrijvigheid in de stad. In september van dat jaar werd de stad bezet door het Franse leger onder leiding van maarschalk van Saksen die zijn hoofdkwartier op het kasteel van Betho vestigde. Na hun overwinning bij de slag van Rocourt op 11 oktober verhuisde het Franse leger en trokken de geallieerden de stad in om er hun winterkwartier te maken. Maar in het voorjaar waren de Fransen terug daar. Tijdens de zomermaanden was in en rond Tongeren opnieuw het Franse hoofdkwartier gevestigd. Zo verbleef koning Lodewijk XV tot in september 1747 op het kasteel van Hamal. Op 2 juli had ondertussen de Slag van Lafelt plaatsgevonden die de Fransen weliswaar wonnen, maar met grote verliezen. Na het vertrek van de Fransen in het najaar van 1747 werd de stad opnieuw door Oostenrijkse troepen bezet. De hele oorlog eindigde met de Vrede van Aken in 1748 zonder noemenswaardige gebiedswinsten voor de overwinnaars…

Maar we keren even terug naar de zomer van 1747 (de prior van het gasthuis, Antoon Gregory de Harzé, heeft trouwens over deze periode trouwens een interessante kroniek nagelaten).

Met de komst van het hoofdkwartier van koning Lodewijk XV van Frankrijk naar de regio van Tongeren, streek behalve zijn hofhouding hier ook de hele Europese elite van diplomaten neer. Recent werden zo enkele brieven ontdekt, geschreven vanuit Tongeren door twee Grandes de España (hoogste graad bij de Spaanse adel). Zij verbleven van 4 juli tot 17 september in Tongeren.

Meest bekend was José de Carvajal y Lancaster (1698-1754), zoon van de hertog van Liñares en staatssecretaris van Spanje van 1746 tot 1754. Hij stichtte later de bekende Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Madrid.

De andere Spaanse diplomaat was Fernando de Silva Mendoza y Toledo (1714-1776), 12e hertog van Alva en gekend als “hertog van Huescar”. Het was zijn voorvader, de derde hertog van Alva (die we uit onze geschiedenisboeken kennen), die in de zestiende eeuw voor onheil zorgde in Tongeren. Hij was ambassadeur voor Frankrijk in 1746-1749 en volgde de Carvajal op als staatssecretaris in 1754.

Hun verblijfplaats in Tongeren is nog niet gekend, het kasteel van Betho? Maar in ieder geval moet hun aanwezigheid voor de nodige animo gezorgd hebben in de stad.

Voor de geïnteresseerden is hier een link naar een artikel over de invloed van beide heren in de Spaanse diplomatie in die periode http://revistavegueta.ulpgc.es/ojs/index.php/revistavegueta/article/view/269/519

Meer info over de Oostenrijkse Successieoorlog is te vinden op de wikipedia-pagina https://en.wikipedia.org/wiki/War_of_the_Austrian_Succession  Recent is nog een werk verschenen van Reed Browning getiteld “The War of Austrian Succession” dat nog meer gedetailleerd is. In de bibliotheek van het stadsarchief zijn enkele mooi geïllustreerde werken te vinden over de Slag van Lafelt (o.a. door Julien Daenen) die dieper ingaan op het lokale verhaal.

 

Geen opmerkingen: